Am

Beth bynnag yw eich ffydd , rydym yn eich croesawu i fwynhau llonyddwch ein heglwys, man o fyfyrdod tawel, lle rydych chi'n ymuno â'r nifer sydd wedi mynd drwyddi'r drysau dros 13 canrif mewn cymrodoriaeth a heddwch.

Adeiladwyd Eglwys Mihangel Sant ar lan Gymreig Afon Gwy. Mae rhan helaeth o'r eglwys yn dyddio'n ôl i'r oesoedd canol ond cymerodd ei ffurf bresennol yn 1846 pan gafodd ei helaethu. Mae'n ddigon posibl bod addoli i Sant Mihangel wedi digwydd ar y safle ymhell cyn hynny gan y credir bod Eglwys Geltaidd wedi'i chysegru i Sant Mihangel tua 765 O.D. Dyma wlad y ffin a milwyr yr amser yn dyfalbarhau'r archangel mawr Michael fel eu sant.

Mae gan yr eglwys nifer o gofebau. Yn yr eil mae'r gofeb i Elizabeth Feilding (sic.), gwraig William, a fu farw yn 1703, yn ogystal â rhai cerrig beddau hynafol a dorrwyd yn ôl pob tebyg o'r fynwent yn ystod y gwaith adfer. Mae un arall wedi ei ddyddio 1668, tra bod gan un arall amlinelliad cleddyf eang dwy law, rhyw bum troedfedd o hyd, mae'n siŵr o goffáu marchog canoloesol.

Mae cerflun diweddar ar y wal allanol i Sant Mihangel. Mae cofebion ar y waliau mewnol yn cynnwys hynny i Herbert, mab Caleb a Rose Coy, a ddychwelodd o Efrog Newydd i ymrestru yng Nghatrawd 1af Welch a syrthiodd yn Ypres ym 1915 yn 19 oed. Bu farw John Roberts, ffermwr, maltster, masnachwr a pherchennog llong yn 1875, ac mae cofeb wych wedi'i chysegru iddo, ei wraig a'i blant. Magwyd John ar Fferm Fair Oaks, yn Chapel Hill, a gwnaeth ei frawd George lawer i helpu'r Eglwys Fethodistaidd yn ariannol ym mhen arall y pentref.

Mae'r ddarllenfa yn dwyn ymroddiad i bedwar mab Tyndyrn a syrthiodd yn yr Ail Ryfel Byd. Mae'r ffenestr ddwyreiniol yn coffáu Jane Damaris Audland a'i phlant. Roedd hi'n wraig i lawfeddyg y pentref, John Audland, ac roedden nhw'n byw yn y tŷ a elwir bellach yn "The Falls".

Mae'r arfer o gofio aelodau ymadawedig o'r gynulleidfa yn parhau hyd heddiw, ac mae'r eglwys yn cael ei gwella gan y cofebau hyn.

Mae'r cofrestrau priodas yn dyddio o 1756, ond yn anffodus collwyd y cofrestrau bedydd a chladdiadau cynharach a dim ond y rhai sy'n dyddio o 1812 sydd wedi goroesi. Maen nhw'n cael eu rhoi yng Archifdy Sirol, Cwmbrân.

Mae'r hanesydd o Sir Fynwy, Joseph Bradney, yn rhestru periglorion o 1348, a'r noddwr oedd y Goron hyd y 17eg ganrif, wedi hynny, trosglwyddwyd nawdd i Arglwyddi Maenor Tyndyrn.

Mae'r Eglwys a'r fynwent yn darparu heddwch a sereniaeth i drigolion ac ymwelwyr. Ym 1839, ysgrifennodd W.H.Thomas (Tyndyrn a'r Cyffiniau) "Gan y gamfa fynwent, ac o dan frân goesgoch tywyll yr ywen, golygfa o felysion coeth yn dwyn ar y llygad - mae'r dolydd hardd y tu hwnt yn cael eu sgwennu gan gefnen o goed llofftig, gyda'r Gwy addfwyn yn llifo fel drych hylifol islaw.... mae'r defaid heb eu datrys yn dial mewn cysgod diolchgar". Darlun heb newid rhyw 160 o flynyddoedd yn ddiweddarach.

Mae'r ychydig nodiadau hyn wedi'u cymryd o "Stori Tyndyrn" gan Judith Russill